 |
|
 |
قالب وبلاگ کهکشانی
کهکشان :
.کهکشانها سامانه‌هایی بزرگ و با اندازه و مرزی مشخّص هستند که از ستاره
ها، بقایای ستاره‌نماها (شبه ستارهها)، ماده تاریک، گازها و گرد غبارهای میان
ستاره‌ای که با نیروهای گرانشی به گرد هم آمده‌اند، تشکیل یافته‌اند. کوچکترین
کهکشانها دارای پهنایی برابر با چند صد سال نوری، شامل نزدیک به ۱۰ میلیون
ستاره هستند. بزرگترین کهکشانها تا ۳ میلیون سال نوری پهنا دارند و شامل بیش
از ۱۰۰۰۰۰ میلیارد ستاره هستند. ماده تاریک در اخترشناسی و کیهانشناسی، ماده ای
فرضی
نگاره شبیه سازی شده از یک سیاهچاله
است که چون از خود شید(نور) (امواج الکترومغناطیسی) گسیل یا بازتاب نمی‌کند،
نمی‌توان آن را مستقیماً دید اما از اثرات گرانشی موجود بر روی اجسام مرئی،
همانند ستارهها و کهکشانها، می‌توان به وجود آن پی برد. درک و تجسم ماده
تاریک آسان نیست اما در دانش ستاره شناسی حائز اهمیت است.
نام کهکشان به انگلیسی: Galaxy برگرفته شده از ریشه یونانی آن Galaxias به معنی
شیری است و کهکشان راه شیری به انگلیسی: Milky Way galaxy ریشه
این نام می‌باشد. کهکشانها از دید بزرگی و شمار ستارهها دارای طیف گسترده‌ای
هستند، کهکشان‌های کوتوله در نزدیک ۱۰ میلیون ستاره و کهکشان‌های غول آسا
تا سقف ۱۰۰ تریلیون ستاره دارند، کلیه ستارگان یک کهکشان در مدار خود، به
دور مرکز تراکم کهکشان می‌گردند. کهکشانها ممکن است از جندین سامانه ستاره‌ای،
خوشه‌های ستاره‌ای و ابرهای میان ستاره‌ای جورواجور تشکیل شده باشند. خورشید
یکی از ستارگان کهکشان راه شیری است؛ منظومه شمسی یا سامانه خورشیدی
دربرگیرندهٔ زمین و همه اجزاء آن است که همگی در مدارشان به گردخورشید
می‌چرخند. اشکال کهکشانها بر پایه شیوه‌ای دسته بندی می‌شود که برپایه شیوه
دسته بندی ستاره شناس آمریکایی، ادوین هابل (۱۸۸۹-۱۹۵۳)، شکل یافته‌است. درباره
فراگشت(تکامل) کهکشانها داده‌های استوار کمی در دست است. تنها داده مورد
اطمینان این است که کهکشانها میلیاردها سال پیش به گونهٔ توده‌ای از ابرهای
گازی و غباری بوجود آمدند. از دید تاریخی و پیشینه، کهکشانها با توجه به شکل
ظاهریشان دسته بندی شده‌اند که بیشتر این کار با بررسی ظاهر و ریخت شناسی آنها
انجام گردیده‌است. شکل متعارف کهکشانها بیضی شکل است که برش مقطع پهنایی
آنها همانند یک بیضی نورانی است. کهکشان‌های مارپیچی دارای سطح مقطعی شبیه یک
صفحه گرد هستند که این صفحات توسط بازوهای پر گرد وغبار در کنار هم قرار
گرفته‌اند. گروهی دیگر از کهکشانها اشکال ناهمگون و غیر معمول دارند که به
کهکشان‌های بی قاعده معروف هستند. دانش انتظام شکلی آنها بیشتر ناشی از کشش
گرانشی کهکشان‌هایی است که در همسایگی آنها جای دارند. این چنین کنش و
واکنش‌هایی که میان کهکشان‌های مجاور رخ می‌دهد، ممکن است درپایان به درهم
آمیختگی آنها بیانجامد و به صورت ضمنی، به طور قابل ملاحظه‌ای باعث افزایش
تشکیل و صف آرایی مجموعه ستارگانی گردد که کهکشان‌های ستاره پاش نامیده
می‌شوند. همچنین می‌توان کهکشان‌های ستاره پاش را که عاری از یک ساختار منسجم
اند، به کهکشان‌های بی قاعده نیز نسبت داد. بیشتر از ۱۷۰ میلیارد
کهکشان در کائناتی که توسط بشر قابل مشاهده‌است، وجود دارد. اکثر کهکشانها
قطری بین ۱۰۰۰ تا ۱۰۰،۰۰۰ پارسک دارند (هر پارسک معادل ۳۱ تریلیون کیلومتر
می‌باشد). کهکشانها بیشتر با فاصله میلیون‌ها پارسک و حتی مگاپارسک از یکدیگر
جدا افتاده‌اند. فضای بین کهکشانها با گاز پر شده‌است البته با چگالی
کمتر از یک اتم در متر مکعب! درصد بالایی از کهکشانها به صورت سلسله مراتبی از
ستارهها مرتبط هستند و به ظاهری خوشه شکل سازماندهی شده‌اند و سرانجام
خوشه‌های ستاره‌ای غول آسا را تشکیل می‌دهند. این ساختارهای غول آسا بیشتر به
غالب صفحات و رشته‌هایی قرار گرفته‌اند که پیرامون آنها را خلاء لایتناهی
پوشانده‌است. درک این موضوع که ماده تاریک ۹۰ درصد جرم اکثر کهکشانها را
تشکیل می‌دهند، آسان نیست. نتایج و داده‌های دیداری بیانگر این موضوع است که
سیاهچالههای ابرغول و فرابزرگ ممکن است در میانه بیشتر (نه همه) کهکشانها وجود
داشته باند، این سیاهچالههای بزرگ و پر رمز و راز دلایل بنیادین و آغازین
واکنش‌های فعال در هسته برخی کهکشانها هستند. ستاره شناسان بر این باورند دست
کم یک سیاهچاله در میان مرکز کهکشان راه شیری جاخوش کرده باشد.
کهکشان‌های ناهمگون یا بی قائده هیچ شکل یا ساختار سامان‌مندی ندارند، آنها
دارای جرم بیشتری از کهکشان‌های دیگر هستند و بیشتر ستارههای موجود در آنها
دارای طول عمر کم و درخشان می‌باشند. با وجود اینکه بسیاری از کهکشان‌های
ناهمگون در بر گیرنده نواحی تابان گازی هستند که ستارهها در آنها ساخته
می‌شوند، بیشتر گاز میان ستاره ای کهکشانها بایستی فشرده شوند تا ستارههای
تازه‌ای بسازند. نزدیک به پنج درصد از هزار کهکشان درخشان را کهکشان‌های نهمگون
تشکیل می‌دهند. این در حالی است که یک چهارم کهکشان‌های شناخته شده نیز
کهکشان‌های ناهمگون هستند.
کهکشان مار پیچی
کهکشان‌های مارپیچی دارای بازوهایی هستند که شکلی مارپیچی در پیرامون بر آمدگی
میانه‌ای یا هسته، قرصی ایجاد می‌کنند که چرخش هسته با چرخش بازوهای آن همراه
می‌شود. جوان‌ترین ستارههای کهکشان‌های مارپیچی در بازوهای کم توده یافت
می‌شوند و ستارههای کهن بیش تر در هسته فشرده جای دارند. کهن‌ترین ستارهها در
هاله‌های کروی پراکنده جای دارند و پیرامون قرص کهکشانی را فرا گرفته‌اند. این
بازوها همچنین دارای غبار و گاز فراوانی هستند که منجر به ساخته شدن ستارههای
تازه می‌شود.
کهکشان مارپیچی میله‌ای
یک کهکشان مارپیچی میله‌ای دارای یک هسته برآمدگی میانه‌ای کشیده شده و میله‌ای
شکل است. همزمان با چرخش هسته این طور به نظر می‌رسد که در هر سوی هسته یک بازو
نیز می‌چرخد. برخی ستاره شناسان بر این باورند که کهکشان راه شیری نیز یک
کهکشان مارپیچی میله‌ای است. شکل کهکشان‌های مارپیچی و
کهکشان‌های مارپیچی میله‌ای از کهکشان‌های با برآمدگیهای میانه‌ای بزرگ با
بازوهای نه چندان به هم پیوسته تا کهکشاهای با برآمدگیهای مرکزی کوچک و
بازوهای آزاد متغیر است. اگر چه کهکشان‌های مارپیچی و مارپیچی میله‌ای پیش از
این به عنوان دو گونه کهکشان جدا دسته بندی می‌شدند، ولی امروزه ستاره شناسان
آنها را همانند می‌دانند.
کهکشان بیضوی
کهکشان‌های بیضوی از دید شکل، از شکل بیضی‌گون (شبیه توپ راگبی) تا شکل کروی
متغیر هستند و اشکالی میان این دو نیز یافت می‌شوند. به وارونهٔ کهکشان‌های
دیگر که نوری آبی از ستارههای فروزان و کم عمر منعکس می‌کنند، کهکشان‌های بیضوی
زرد رنگ دیده می‌شوند. علت این امر ایستادن ساخته شدن ستارهها در این
کهکشانها می‌باشد که در نتیجه کمابیش همهنور آنها از ستارههای غول سرخ که
دارای طول عمر زیادی هستند به دست می‌آید.
واژهٔ galaxy از galaktikos یا kyklos یا galaxias گرفته شده‌است و معنای آن
«راه منحنی شکل شیری رنگ» است. این دگرگونی به دلیل ظاهر دیده شده کهکشان راه
شیری در آسمان است. این ریشه شناسی واژه از یک افسانه کهن یونانی گرفته
شده‌است، هنگامی که زئوس پسر نوزاد هرکول را که بوسیله یک بانوی فنا پذیر زاده
شده بود در میان سینه‌های همسرش که هرا نام داشت، قرار داد تا او شیر خدایی را
بنوشد و درپایان فنا ناپذیر شود، پس از اینکه هرا ازخواب بیدار می‌شود نوزادی
را می‌بیند که در حال نوشیدن شیر است، زن نیز از ترس کودک را از سینه اش به
دوردست پرت می‌کند و فواره ای از شیر به آسمان پاشیده می‌شود که سرانجام نوار
شیری رنگ و درخشانی پدید می‌آید که ما امروزه به آن راه شیری می‌گوییم. در
ادبیات واژه Galaxy با حرف G بزرگ تعبیر کهکشان راه شیری است، تا کهکشان ما را
از میلیاردها کهکشان دیگر جدا کند. عبارت راه شیری (Milky Way) نخستین بار در
مجموعه شعری بنام خانه شهرت در سال ۱۳۸۰ میلادی به دست یک شاعر انگلیسی به نام
Chaucer به کار برده شد. هنگامی که ویلیام هرسچل مبادرت به فهرست کردن
اجرام آسمانی کرد، او از عبارت ابر مارپیچی برای کهکشان ام-۳۱ بهره برد. این
اجرام بعدها تحت عنوان «ممالک بی کران هزارگونه ستارگان» تعبیر شدند و زمانی
فاصله نجومی و باورنکردنی این اجرام درخشان آسکار شد لقب «جزائر کائنات» به
آنها داده شد. البته چون کائنات به همه جهان هستی (عالم) و همگی اجرامی که در
آن جای دارند گفته می‌شود و همچنین همگی این کائنات شناخته نشده‌اند، لذا عبارت
«جزائر کائنات» به کهکشان تغییر نام داد.
کهکشان راه شیری کهکشانی است که ما زمینیان در آن زندگی می‌کنیم. این کهکشان به
شکل نوار درخشانی که آسمان را دور می‌زند و با استوای سماوی ۶۳ درجه زاویه
می‌سازد. در شب‌های تاریک بدون ماه با چشم غیر مسلح دیده می‌شود.
ضخامت این نوار که در حقیقت مقطع کهکشان از دید خورشید می‌باشد ناهمگون بوده و
اندازه پهنای آن میان ۳ تا ۳۰ درجه متفاوت است. روشنایی و پهنای نوار کهکشان در
سمت صورت فلکی قوس بیشتر می‌باشد و در شب‌های تابستان بیشتر خودنمایی می‌کند
دلیل این مسئله این است که میانه کهکشان راه شیری در این سمت جای دارد و زمانی
که به صورت فلکی قوس نگاه می‌کنیم در واقع به قسمت‌های درونی آن نگاه می‌کنیم
که شمار ستارهها و سحابیهای آن بیشتر است. کهکشان راه شیری یک کهکشان مارپیچی
با چند بازو می‌باشد. حتی با یک تلسکوپ کوچک می‌توان میلیون‌ها ستاره آن را دید
که البته این ستارگان همه متعلق به بازوی جبار (یا بازوی محلی) هستند.
ناهمگونی‌هایی که در کهکشان می‌بینیم ناشی از وجود ابرهای گازی و غباری تیره
کننده (سحابی تاریک) هستند. کهکشان راه شیری به همراه دو کهکشان مارپیچی
آندرومدا و کهکشان سه گوش و نزدیک به سی کهکشان کوتوله خوشه محلی کهکشانی را
ساخته‌اند. کهکشان‌های کوتوله بر گرد سه کهکشان بزرگ مجموعه در حال چرخش بوده
ودر حقیقت اقمار این کهکشانها به شمار می‌آیند. خورشید به همراه سامانه خود در
فاصله حدود ۲۴۰۰۰ تا ۲۸۰۰۰ سال نوری از میانه کهکشان جای دارد و هر ۲۵۰ میلیون
سال یک بار گرد مرکز آن می‌چرخد. با بررسی ۲۸ ستاره که در نزدیکی میانه کهکشان
جای دارند آشکار شده که سیاهچاله ای با جرم نزدیک به ۴ میلیون برابر جرم خورشید
در آنجا جای دارد. با توجه به قانون سوم کپلر درباره دو جسمی که دور هم
می‌چرخند که در آن بیان می‌شود جرم جسم بزرگتر (که در اینجا همان کهکشان راه
شیری است) بر حسب جرم خورشید برابر است با حاصل تقسیم توان سوم اندازه مدار جسم
کوچکتر (که در اینجا خورشید است) بر حسب واحد نجومی بر توان دوم دوره چرخشی آن
بر حسب سال و با توجه به اینکه خورشید در فاصله حدود ۸۰۰۰ پارسکی از مرکز
کهکشان قرار دارد و دوره چرخش آن به گرد مرکز کهکشان در حدود ۲۲۵ میلیون سال
است، جرم کهکشان در حدود ۹۰ میلیارد برابر جرم خورشید بدست می‌آید. این شماره
با متمرکز کردن جرم همه موادی از کهکشان که درون مدار خورشید جای دارند در مرکز
کهکشان بدست آمده‌است. طبیعی است که مقداری از جرم کهکشان هم در بیرون از مدار
خورشید قرار دارد. یعنی این شماره، جرم این مواد را نشان نمی‌دهد. برای اندازه
گیری جرم همه کهکشان از اندازه گیری سرعت ستاره و گازهایی که در فواصل دوری از
مرکز کهکشان قرار دارند بهره برده می‌شود. دانشمندان دریافته‌اند که موثرترین
راه اندازه گیری جرم کهکشان پژوهش در طول موجهای رادیویی است چرا که این امواج
کمتر تحت تاثیر گازها و غبارهای درون کهکشانی هستند و با بررسی آنها می‌توان به
مشاهده مواد دورتری پرداخت. با این روش دانشمندان توانسته‌اند به نموداری از
جرم موادی که در فواصل متفاوتی از مرکز کهکشان هستند دست پیدا کنند. این نمودار
با نام نمودار چرخشی شناخته می‌شود. با کمک این نمودار آشکار شده که جرم کهکشان
در بارهٔ ۱۵۰۰۰ پارسکی از میانه کهکشان نزدیک به ۲۰ میلیارد برابر جرم خورشید
است. این گستره خوشه‌های کروی و بازوهای کهکشان را نیز در بر می‌گیرد. ممکن است
گمان کنید برای اجرامی که فاصله آنها تا میانه کهکشان از این فاصله بیشتر باشد
مطابق آنچه در سامسانه خورشیدی رخ می‌دهد شتاب آنها رو به کاهش باشد. بر پایه
اندازه گیری‌ها مشخص شده که اینطور نیست، یعنی سرعت این اجرام از آنچه که پیش
بینی می‌شده بیشتر است بنابراین باید جرم بزرگتری در فواصل دورتری از ۱۵۰۰۰
پارسکی مرکز خورشید وجود داشته باشد. اکنون این جرم به وجود یک هاله تاریک
(Dark halo) نسبت داده شده‌است.
بیشترین جرم کهکشان ناشی از همین هالهٔ تاریک است اما به راستی این هاله تاریک
از چه ماده‌ای تشکیل شده است؟ در نظر داشته باشید واژهٔ تاریک به این معنا نیست
که در محدودهٔ دیدگانی طیف مشاهده نمی‌شوند بلکه این مواد در همهٔ بازهٔ طیفی
(از گاما تا رادیویی) قابل کشف نیستند. تنها به دلیل اثرات گرانشی آنها است که
به وجود آنها پی برده‌ایم. این مادهٔ تاریک نه از مولکول‌های هیدروژن و نه از
مواد ستاره‌ای معمولی تشکیل شده‌است. سیاهچالههای با جرم ستاره‌ای، اجرام
ماکو(MACHO) که شامل کوتوله‌های قهوه‌ای (ستارگانی که بدلیل جرم کم
نتوانسته‌اند واکنش‌های هسته‌ای را شروع کنند)، کوتوله‌های سفید و کوتوله‌های
سست و کم جرم سرخ می‌باشد از کاندیداهای مورد نظر می‌باشند. هم اکنون گزینه
ذرات زیر اتمی نیز به فهرست مواد تشکیل دهنده ماده تاریک افزوده شده‌است. این
ذرات باید دارای جرم بوده ولی برهم کنش بسیار ناچیزی با مواد معمولی داشته
باشند. یک دسته از این مواد با نام ذرات جرم دار با برهمکنش سست شناخته
می‌شوند. پیشینیان ما نیز هزاران سال پیش به وجود این نوار نقره‌ای رنگ در
آسمان پی بردند. بسیاری از اقوام باستان بر این باور بودند که این نوار راهی
است که در گذشتگان با گذر از آن به جهان دیگر مهاجرت می‌کنند. اقوامی دیگر باور
داشتند که این نوار، پدیده‌ای خدایی است که شب‌ها خود را محافظانه بر روی جامعه
انسانی می‌گستراند. [] راه شیری یک مجموعه پهناور از بیش از ۲۰۰ میلیارد ستاره،
سیاره، خوشه و گرد و غبار است. خورشید ما و سامانه خورشیدی نیز بخشی از این
کهکشان اند. راه شیری یک کهکشان مارپیچی است، از دید هابل نوع آن اس-بی یا
اس-سی و یکی از اعضا گروهی محلی، است که این گروه خود دربرگریرنده کهکشان راه
شیری، ابرهای ماژلانی، آندرومدا و بسیاری دیگر از کهکشان‌های کوچک است. رصدهای
اخیر نشان می‌دهد که راه شیری، یک کهکشان مارپیچی برزگ با جرمی بیش از ۷۵۰
میلیارد برابر جرم سامانه خورشیدی (منظومه شمسی) و قطری نزدیک به ۱۰۰،۰۰۰ سال
نوری می‌باشد. ستاره شناسان استرالیایی یک بازوی کیهانی اضافی را در کهکشان راه
شیری کشف کردند که مانند یک مرز گازی ضخیم به دور این کهکشان بزرگ کشیده
شده‌است. این ستاره شناسان امیدوارند که این یافته‌ها در نگارگری یک تصویر بهتر
از کهکشان راه شیری که سیاره زمین نیز در آن جای دارد سودمند باشد. این مرز
گازی شکل که ۶۵۰۰ سال نوری پهنا دارد نشان داد که ساختار کهکشان راه شیری
همانند دیگر کهکشانها است. این کهکشانها دارای بازوهای مارپیچی گازی هستند که
فراسوی بازوهای مارپیچی ستاره‌ای میانه‌ای گسترده شده‌اند. به باور ستاره
شناسان کهکشان راه شیری دارای ۴ بازوی متشکل از هیدروژن، گردوغبار و ستاره هاست
که بیرون از مرکز آن می‌چرخند. این مرز گازی که تازگی‌ها کشف شده ۶۰۰۰۰ سال
نوری از میانه کهکشان راه شیری فاصله دارد. گاز در پیرامون این کهکشان وجود
دارد؛ اما یک ساختار گازی در آن نقطه وجود ندارد. این مرز گازی در دوردست‌ترین
جای کهکشان جای دارد و واپسین چیزی است که پیش از ناپدید شدن کهکشان دیده
می‌شود. این پژوهشگران درحال پژوهش روی گاز هیدروژن در صفحه یا دیسک کهکشان
راه شیری بودند که با این بازوی اضافی مواجه شدند. به باور پژوهشگران این بازوی
به تازگی کشف شده با یکی از بازوهای میانه‌ای ستاره‌ای کهکشان در پیوند است.
دموکریتوس فیلسوف یونانی (زندگی ۳۷۰ تا ۴۵۰ قبل از میلاد) بر این باور بود که
نوار درخشان و نام آشنای راه شیری، که در آسمان شب نمایان است، احتمالا از
ستارگانی با فاصله بسیار فراوان ساخته شده‌است. ارسطو (زندگی ۳۲۲ تا ۳۸۴
قیل از میلاد) بر این باور بود که راه شیری به سبب احتراق و انفجار گازهای
تصاعدی و آتشین گروه بیشماری از ستارگان غول آسا و نزدیک به یکدیگر
ایجادشده‌است و همچنین این احتراق در بخش فراجو در ناحیه‌ای از کیهان به همراه
فعل و انفعالات سماوی رخ داده‌است. برای نخستین بار ابن هیثم ستاره شناس عرب
(زندگی۹۶۵ تا ۱۰۳۷ میلادی) اختلاف منظر (دید گشت) راه شیری را اندازه گیری و
مشاهده کرد.
کهکشان آندرومدا-M۳۱ بزرگترین کهکشان در گروه کهکشان‌های محلی است و در فهرست
چارلز مسیه M۳۱ نامگذاری شده‌است. این کهکشان در فاصله ۲٬۵۵۵٬۰۰۰ سال نوری جای
دارد. گروه کهکشان محلی شاملM۳۱،M۳۲،M۳۳،M۱۱۰ و کهکشان راه شیری است. این جرم
آسمانی با چشم غیرمسلح دیده می‌شود. برای نخستین بار به دست عبدالرحمن الصوفی
به نام ابر کوچک (Little Cloud) شناخته شده بود، در حالی که چارلز مسیه آن را
در ۱۳ آگوست سال ۱۷۶۴ در کاتالوگش به ثبت رسانید. تا زمان زیادی گمان می‌شد که
آندرومدا نزدیکترین کهکشان به ماست، حتی ویلیام هرشل هم این لغزش را کرد. جرم
این کهکشان نزدیک به ۳۰۰-۴۰۰ میلیارد برابر جرم خورشید است. نظریه‌ها در مورد
آندرومدا زمانی تغییر کرد که ادوین هابل، ستاره شناس پُرآوازه، با تلسکوپ ۱۰۰
اینچی ساخته شده در سال ۱۹۱۷ نزدیک لس انجلس توانست برای نخستین بار ستاره
مشخصی را در بازوهای این کهکشان پیدا کند. این ستارهها مانند ستارههای
فراوانی هستند که در کهکشان راه شیری می‌توان پیدا کرد ولی آنها بسیار کم نور
بودند. ادوین هابل همچنین سه ستارهٔ متغیر را پیدا کرد که یکی از آنها جزء
متغیرهای قیفاووسی بود، متغیرهایی که تغییرات درخشندگی آنها قابل پیش بینی بود.
این ستارگان و متغیرهای پیدا شده به دست ادوین هابل او را به این اندیشه وا
داشت که این کهکشان نمی‌تواند یک خوشهٔ ستاره‌ای در کهکشان ما باشد، بلکه این
یک کهکشان بسیار دور از ما است.
از همه کهکشانها میزان آشکاری بازتابالکترومغناطیسی ساطع می‌شود. برخی
کهکشانها، به گونهٔ غیر عادی، مقادیر فراوانی تابش دارند. این کهکشانها،
کهکشان‌های فعال نامیده می‌شوند. انرژی آنها از منبعی با جرم بسیار زیاد اما به
هم فشرده که در میانه کهکشان فعال جای دارد تأمین می‌شود. انرژی بیش تر گونه
اشعه ایکس، موج رادیویی و همچنین نور است و میزان انرژی آزاد شده به اندازه‌ای
زیاد است که نمی‌توان تصور کرد ستارهها آنرا بوجود آورده باشند. ستاره شناسان
بر این باورند که تنها جسمی که قادر است این مقدار انرژی را آزاد کند یک حفره
سیاه فوق العاده پر جرم است. بنابر این، علت اینکه برخی کهکشانها از جمله
کهکشان خودمان انرژی کمابیش کمی آزاد می‌کنند این است که حفره سیاه میانه‌ای
کوچکی را در میان گرفته‌اند.
به نظر می‌رسد که کوازارها (ستاره نماها) هسته فعال کهکشان‌های دور دست باشند.
آنها درخشان‌ترین، شتابان‌ترین و دورترین اجرام شناخته شده در جهان هستند.
کوازارها همانند ستارگان از سطح زمین به مانند یک نقطه نورانی خیلی ریز دیده
می‌شوند. اگر چه کوازارها تنها به اندازه سامانه خوردشید (منظومه شمسی) هستند،
نور برخی از آنها مسافتی نزدیک به ۱۰ میلیارد سال نوری را می‌گذراند تا به ما
برسد. ما برای اینکه بتوانیم چنین اجرام دوری را شناسایی کنیم نیاز به تابش
زیاد نور آنها داریم. تشعشع انرژی بعضی از کوازارها حدود ۱۰۰ برابر تشعشع
کهکشان‌های بزرگ است. با گسترش جهان کوازارها که در لبه خارجی آن جای دارند
بسرعت از زمین فاصله می‌گیرند. دورترین کوازارهایی که قابل رویت حدود ۱۲
میلیارد سال نوری در جهت انتهای قابل مشاهده جهان قرار دارند. به خاطر زمان
زیادی که طول می‌کشد تا نور کوازارها به زمین برسد، این کهکشانها ستاره شناسان
را قادر می‌سازند تا جهان را در نخستین مراحل شکل گیری، مورد مطالعه قرار دهند.
کوازارها فوق العاده درخشان و در عین حال بسیار مهم فشرده می‌باشند. در سنجش با
گستره کهکشان راه شیری که ۱۰۰٬۰۰۰ سال نوری می‌باشد، کوازارها قطری برابر با
چند روز یا هفته نوری را تشکیل می‌دهند.
تمامی کهکشانها، موج رادیویی، نور قابل رویت و انواع تشعشع از خودشان تولید
می‌نمایند. انرژی رادیویی یک کهکشان رادیویی خیلی متراکم تر از انرژی
کهکشان‌های معمولی است. این انرژی از دو قطعه خیلی بزرگ، یا ابرهای عظیم الجثه
متشکل از ذرات در حال دور روشن از کهکشانها تشتشع می‌یابند. این ابرهای عظیم
از فوران‌های گازی که از مرکز کهکشان با سرعتی معادل یک پنجم سرعت نور خارج
می‌شوند، در آسمان شکل می‌گیرند. به نظر می‌رسد که فوران این انرژی عظیم توسط
یک حلقه پیوستگی صورت می‌گیرد که یک حفره سیاه خیلی متراکم را در بر می‌گیرد و
در مرکز کهکشان واقع است. از هر یک میلیون کهکشان فقط یکی از آنها یک کهکشان
رادیویی است.
بیشتر کهکشانها از کهکشان‌های همسایه خود صد هزار سال نوری فاصله دارند. به هر
روی، برخی از کهکشانها تا اندازه‌ای به یکدیگر نزدیک می‌شوند که نیروی گرانش
دو سویه آنها اشیاء موجود در کهکشانها دیگر را به پیرامون خود می‌کشد و این
ماجرا باعث بوجود آمدن توده‌هایی به نام دنباله‌های کشندی می‌گردد، که این
دنباله‌ها مانند پلی کهکشانها را به یکدیگر وصل می‌نمایند. نزدیکی بیش از
اندازه کهکشانها ممکن است، همراه با تصادم آنها گردیده و به دنبال این رخداد
یک دگرگونی بنیادی در شکل ظاهری آنها رخ دهد.
بیشتر کهکشانها جزو خوشه‌ها یا گروه‌های کهکشانی هستند که توسط نیروی گرانش در
کنار هم باقی می‌مانند. کهکشان راه شیری جزو خوشه‌ای کوچک و با شکل ناهمگون است
که گروه محلی خوانده می‌شود. خوشه‌های ناهمگون دربرگیرنده شمار گوناگونی از چند
کهکشان یا چندین هزار کهکشان از انواع گوناگون هستند. خوشه سامان‌مند
دربرگیرنده نزدیک به ۱۰۰۰ کهکشان می‌باشد که بصورت فشرده‌ای گرد هم آمده و شکل
کمابیشکروی، بوجود آورده‌اند، بیشتر این کهکشانها بیضوی هستند. حتی در چنین
گروه بهم فشرده‌ای، کهکشانها از یکدیگر صدها هزار سال نوری فاصله دارند.
خوشه‌هایی که در کنار هم جای دارند، ساختارهای بزرگتری به نام ابرخوشه تشکیل
می‌دهند. دورترین شیء قابل دیدن با چشم غیر مسلح در جهان صورت فلکی آندرومدا
است. این کهکشان در فاصله‌ای برابر ۲٫۲ میلیون سال نوری از زمین جای دارد.
نزدیکترین کهکشانها به کهکشان راه شیری ابرهای ماژلانی بزرگ و کوچک می‌باشند
که به ترتیب در فاصله‌ای حدود ۱۷۰٬۰۰۰ و ۱۹۰٬۰۰۰ سال نوری از زمین جای دارند.
کهکشان ما جزو خوشه کوچکی متشکل از ۳۰ کهکشان است که گروه محلی نام دارد. این
گروه فاقد عضو مرکزی است، اما بزرگترین کهکشانها که دارای جرم بیشتری هستند
یعنی کهکشان ما و کهکشان آندرومدا مراکز دو زیر گروه هستند. پس از این دو
کهکشان بزرگترین کهکشان این گروه، کهکشان مارپیچی M33 و ابر ماژلانی بزرگ
می‌باشند. اعضای دیگر گروه کهکشان‌های کوچک کم نور بیضوی یا کهکشان‌های نامنظم
هستند. این گروه شاید اعضای دیگری هم داشته باشد که به دلیل کم نور بودنشان تا
به حال دیده نشده‌اند.
ابر خوشه‌ها به شماری خوشه‌های کهکشانی اطلاق می‌شود که در ردیف بزرگترین
ساختارهای جهان قرار دارند. هر ابر خوشه ممکن است شامل ۱۰ خوشه پر کهکشان باشد
که شکل رشته درخشان مارپیچ یا نواری به خود گرفته‌اند. این ساختار شاید تا یکصد
میلیون سال نوری طول داشته باشد، خوشه‌ای که ما جزء آن هستیم. یعنی گروه محلی،
بخشی از ابر خوشه محلی است. این ابر خوشه شامل چند صد خوشه کهکشان می‌شود.
نوارهای ابر خوشه مرزهای خلا بین ابر خوشه ها را تشکیل می‌دهند. ستاره شناسان
موفق به کشف ساختاری شده‌اند که حتی از ابر خوشه ها هم بزرگتر هستند، این
ساختار دیوار کبیر نام گرفت. دیوار کبیر متشکل از ابر خوشه ها و خوشه‌های
پراکنده بزرگ کشیده می‌باشد. ساختار مذکور حجمی درحدود ۲۶۰ در ۷۳۰ در ۳۰ میلیون
سال نوری را اشغال می‌کند. به گمان ستاره شناسان جهان شامل تعداد زیادی از چنین
دیوارهایی است که در عرضی از خلا برابر با ۴۰۰ میلیون سال نوری پراکنده
شده‌اند.
اغلب در قسمت مرکزی خوشه‌ای که در برگیرنده انبوهی از کهکشانها است، یک کهکشان
عظیم بیضوی قرار دارد. حجیم‌ترین کهکشان‌های شناخته شده در مراکز چنین
خوشه‌هایی یافت می‌شوند. مشاهدات خاطر نشان می‌کنند که حجیم‌ترین کهکشان‌های
چنین خوشه‌هایی به کهکشان عظیم مرکزی ملحق می‌شوند. به این فرآیند، کهکشانخواری
گفته می‌شود. کهکشانخوار ممکن است بیش از یک هسته داشته باشد.
کلید واژه های قالب وبلاگ :
قالب وبلاگ کهکشان,قالب کهکشان,قالب کهکشانی | قالب وبلاگ کهکشانی | قالب وبلاگ کهکشان
 |
 |